سونیا میرزایی مترجم کتاب «هنر مانوی در مجموعه‌های برلین» عنوان کرد: هنر مانوی فرزند راستین کسی است که ژرف‌نگر بود و به آیندگان می‌اندیشید. مانی اندیشمندی است که پایه‌های یک کیش را بنا گذاشت؛ کسی که دین و فلسفه و اسطوره را در کنار هم قرار داد. در واقع هنر مانوی زبان تصویری یک دین است.
سونیا میرزایی پژوهشگر و مترجم کتاب «هنر مانوی در مجموعه‌های برلین» در گفت‌وگو با ایبنا در مورد این کتاب و ارتباط آن با رشته تحصیلی این مترجم، عنوان کرد: من در دو رشته هنر و آثار باستانی تحصیل کرده‌ام و برای پروژه دکترا شروع به پژوهش در مورد هنر مانوی کردم. این شروع آشنایی من با مانویت بود. پس از آن به قطعات مانوی علاقه‌مند شدم.
وی افزود: مهم‌ترین کتابی که تا الان در رابطه با هنر مانوی در ایران چاپ شده؛ کتاب «هنر مانوی» است که ابوالقاسم اسماعیل‌پور ترجمه کرده است. از چاپ این کتاب سال‌ها گذشته است و در حال حاضر ما یافته‌های جدیدی در دست داریم که لازم بود کتاب جدید‌تری از این موضوع موجود باشد. من تلاش کردم با خود نویسنده ارتباط برقرار کنم و این قطعات و اطلاعات را در اختیار پژوهشگر‌های ایرانی قرار دهم. پس از مکاتبات و صحبت‌هایی که انجام شد از نویسنده اجازه گرفتم که این کتاب رو ترجمه کنم، نویسنده هم استقبال کرد و من کار را شروع کردم. در کنار این‌ها، اطلاعات خودم را هم بالاتر بردم.
میرزایی در بیان محتوای کتاب گفت: این کتاب به نوعی اطلاعات پژوهش‌های مانوی‌شناسی یا به نوعی ایران شناسی را به‌روز می‌کند. چون هم یافته‌های قدیمی را به‌روز می‌کند و هم به یافته‌های جدید اشاره می‌کند. در این کتاب توضیحات به‌گونه‌ای است که ادوات که مورد نیاز یک پژوهشگر در اختیارش قرار می‌گیرد. من تلاش کردم که علاوه بر اطلاعات و توضیحات نویسنده، مطالب بیشتری را هم داخل کتاب قرار دهم تا پژوهشگر ایرانی از هر لحاظ بتواند با اصطلاحات و واژگان روبه رو شود. در واقع این کتاب صرف ترجمه کتاب اصلی نیست و افزوده‌هایی دارد. البته من در ترجمه کتاب کاملاً وفادار بودم اما به نوعی بومی‌سازی کتاب را هم انجام دادم.
این مترجم تصریح کرد: مخاطب این کتاب صرفا یک قشر خاص، مخاطب هنر یا صرفاً مخاطب زبان‌های باستانی نیست و شامل موارد مختلفی مثل دین شناسی، شرق‌شناسی، و حتی شامل اطلاعاتی در مورد هنر اسلامی، خوشنویسی، صحافی، جلد سازی و نساجی می‌شود. اصطلاحات کتاب با توجه به رشته‌های مقصد بومی‌سازی شده و در واقع من این کتاب در ساختار فرهنگی ایرانی بازسازی کرده‌ام.
وی افزود: طبیعتا نویسنده به ساختار فرهنگی ایرانی آشنایی ندارد و به طور مثال نمی‌داند، نمونه طرح ختایی و نقش ختایی چیست ولی اگر همین را استفاده کنیم کسانی که رشته آن‌ها هنرهای سنتی است این واژه رو به خوبی لمس می‌کنند. به همین دلیل من سعی کردم کتاب را بومی سازی کنم. در این کتاب علاوه بر ترجمه مباحث اضافه شده زیادی از اصطلاحات مانوی تا اسامی خاص وجود دارد. در پیوست یکم کتاب همه کلمه‌ها و اصطلاحاتی که به صورت تخصصی هستند در پانویس قرار داده شده است تا فهم آن برای مخاطب ساده‌تر شود.
وی درباره مخاطبان این کتاب گفت: طبیعتاً چنین کتابی مخاطب خاص خودش را دارد اما برای مخاطب عامی که به هنر علاقه دارد هم جذاب خواهد بود. اولین چیزی که مخاطب را جذب می‌کند قطعات زیبا، رنگ‌ها و تصاویری است که در کتاب آورده شده است. متاسفانه این قطعات باید در ایران وجود می‌داشت و الان در آلمان است. در متن کتاب نیز از اصطلاحات عجیب و پیچیده استفاده نشده و واژه‌های بیگانه ندارد؛ مگر جایی که به مفهوم اصلی ضربه می‌زد.
سونیا میرزایی در خصوص ویژگی این کتاب که به سراغ ترجمه آن رفته عنوان کرد: سوزانا گولاچی نویسنده کتاب، سه کتاب مهم دیگر دارد. این کتاب اولین کتاب او است که در واقع پایه و اساس کتاب‌های دیگر است و کسی که متخصص تاریخ هنر و زبان شناسی یا ایران شناسی است این کتاب حکم ابزار دست را برای او خواهد داشت. اگر کتاب‌های دوم و سوم را ترجمه پیش از این کتاب ترجمه می‌کردم؛ پایه تکمیل نشده بود. اگر بخواهیم روی قطعات دیگر کار کنیم باید مفاهیم کتاب اول را بدانیم و بعد روی قطعات بعدی کار شود.
وی با عنوان اینکه باید هنر مانوی را فرزند راستین مانی بدانیم گفت: هنر مانوی فرزند راستین کسی است که ژرف‌نگر بود و به آیندگان می‌اندیشید. کسی که هنرمند و پزشک بود. کسی که در واقع دین و فلسفه و اسطوره را در کنار هم قرار داد. مفاهیم دینی در هنر مانوی را می‌توان در قالب نقش و طرح پیدا کرد و در واقع هنر مانوی زبان تصویری یک دین است. از طرف دیگر هم می‌توانیم آن را پایه و بنیان نگارگری بدانیم. البته نگارگری نه به مفهوم مینیاتوری که در حال حاضر و در قرن بیستم رواج پیدا کرده؛ بلکه نگارگری به این معناست که کتاب‌های متنی به تصویر تبدیل شده است.
هنر مانوی را در وهله‌ی اول می‌توانیم بخش مهمی از هنر ایران و ایرانی بدانیم؛ چون آثار و نشانه‌های ایرانی را در آن پیدا می‌کنیم، حکمت ایرانی را در آن می‌بینیم و باید پژوهشگران تلاش کنند که جنبه‌های هنر ایرانی را به واسطه این قطعات و به واسطه هنر مانوی کشف کنند.
او در خصوص کتاب بعدی خود در این زمینه عنوان کرد: در حال حاضر روی کتاب «پروفسور خودم» کار می‌کنم که در رابطه با مانویت چینی است. در واقع از سال ۲۰۰۷ یک سری آثار جدید از مانویت در جنوب شرقی چین و ژاپن پیدا شده است که شامل نگاره‌ها، نقاشی‌ها و متونی، دارای رویکرد نو و جدید در مطالعات هنر مانوی و ایران شناسی است. این کتاب نوشته پروفسور گبورکوشا است. او همه توضیحات و اطلاعات مورد نیاز پژوهشگران در رابطه با یافته‌های جدید و مانویت چینی را نوشته است. البته این کتاب در حال چاپ است ولی چون نویسنده استاد خودم است همزمان در حال ترجمه آن نیز هستم. امیدوارم به این واسطه به نوعی مطالعات مانوی در ایران به‌روز و همزمان با دنیا شود.
کتاب «هنر مانوی در مجموعه‌های برلین» با پژوهش سوزانا گولاچی و ترجمه سونیا میرزایی به‌تازگی با شمارگان ۵۰۰ نسخه، در ۳۵۲ صفحه با قطع رحلی و بهای ۵۵۰ هزار تومان توسط انتشارات مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن فرهنگستان هنر منتشر شده است.
