کتاب «مداخلات ایرانیان: شاهنشاهی هخامنشی، آتن و اسپارت ۴۵۰ ـ ۳۸۶ قبل از میلاد» با مساله‌سازی روایت روابط یونانی پارسی از ۴۵۰ تا ۳۸۶ و زیر سؤال بردن فرضیات در مورد استراتژی دفاعی هخامنشی آغاز شده است. در تفسیر سنتی آمده است که پس از از دست دادن اولیه یونانیان آناتولی به آتن، حاکمان پارسی از رویارویی مستقیم از احترام محتاطانه به قدرت نظامی آتنیان (و بعداً اسپارتیان) خودداری کردند. در عوض آنها از جنگ پلوپونزی برای بازپس‌گیری یونیا و متعادل کردن اسپارت در برابر آتن برای تأمین امنیت آن سوءاستفاده کردند و مانع از آن شدند که متحدین یونانی آنها به اندازه کافی نیرومند شوند تا تجاوزهای جدید را انجام دهند.
این کتاب الگوی اثبات‌کننده‌ای را ارائه داده است، ریشه در ایدئولوژی برتری جهان پارس که نه‌تنها دفاع از مرزهای ساحلی بلکه تلاش مستمر برای گسترش نفوذ دیپلماتیک فراتر از دریای اژه است. احیای یونیا برای شاهنشاهان مهم‌تر از حمایت از بزرگ‌ترین دولت‌شهرهای خارج از کشور ـ اول آتن، سپس اسپارت ـ و به‌دست آوردن سپاس‌گزاری، احترام و سود در عوض بود.
با وجود ناکامی قبلی ایران در فتح سرزمین اصلی یونان، پادشاهان به دنبال انتقام از شکست‌های قدیمی به دنبال نزاع‌های جدید بونان نبودند. اردشیر یکم صلح با آتن را بر جنگ ترجیح داد. این هم از نظر اقتصادی پرسود بود و هم نشان‌دهندۀ توانایی پارس در ارائۀ نظم جهانی بود. داریوش دوم ابتدا با دوستی با آتن موافقت کرد؛ با این حال هنگامی که برانگیخته شد، او نه‌تنها به دنبال بازپس‌گیری ایونیا، بلکه با گرفتن لحظه‌ای برای مداخله در جنگ بزرگ یونان نیز پاسخ داد. او از ترس اینکه ایران نتواند کشورهای یونان را بدون کمک یونان شکست دهد، این استراتژی را پذیرفت، بلکه به دنبال این بود که بیعت رهبران یونان را به دست آورد.
تلاش‌های ایران برای برطرف کردن نزاع‌های یونان برای بیان اقتدار جهانی بود. اما اولویت‌ها و غرایز رقابت برای حفظ مالی، حاکمان پارس را متقاعد کرد که برخورد مستقیم نظامی را به عنوان آخرین راه حل معامله کنند و سخاوت خود را به دست‌نشاندگان یونانی تحمیل کنند. شواهد کافی وجود ندارد که ثابت کند شاهنشاهان با متعادل کردن رقبا بالقوه یونان سعی در محافظت از قلمرو خود داشتند.
مداخلات ایرانیان در جنگ‌های پلوپونزیان و کورینتیان و مبارزات آن با اسپارت به پیروزی‌های سرنوشت، اما تنها پس از خطاهای جدی و تأخیرهای طولانی پایان یافت. بسیاری از این عقب‌نشینی‌ها به دلیل این اتفاق افتادند که مأمورین شاهنشاهی تمایل سرسختانه دولت‌شهرهای یونانی را برای پذیرش شکست دست‌کم ارزیابی کردند.
حل و فصل جنگ‌های پلوپونزیان و کورینتیان سزاوار جایگاهی در بین مهم‌ترین دستاوردهای ایران در اواخر قرن پنجم و چهارم است. این فرمول را برای روابط بعدی یونانی شاهنشاهی و همچنین لحظه‌هایی از آشتی تحت حمایت پارسیان بین دولت‌شهرهای اصلی ارائه داد که سال‌ها پس از صلح شاه به طول انجامید. درس مداخلات یونانی پارسی تنها هنگامی که نمایش قدرت و نیروی دریایی یارانه به دست‌نشاندگان خارج از کشور در مواجهه با نوع جدیدی از تهدیدات مقدونیه اسکندر، خارج از کشور در مواجهه با نوع جدیدی از تهدیدات مقدونیه اسکندر ناکافی بود، اهمیت خود را از دست داد.
در بخشی از کتاب با نام «تصویر برتری جهان ایرانیان» می‌خوانیم: داریوش یکم یک ایدئولوژی شاهنشاهی با پیامدهای ماندگار در سیاست خارجی ایران ایجاد کرد. سنگ بنای آن مخلوق، قدرت بی‌حد و حصر ایران و جهانی گسترده «دور و دراز» بود که توسط خدای خالق اهورامزدا وقف شد. این گوناگونی معانی بدیع شاهنشاهی و جهان، که بر اندیشه دینی ایران و سنت‌های دیرینه سلطنت میان‌رودان استوار بود، بلافاصله حاکمان بر امپراتوری‌های بعدی، از جمله پادشاهی‌های هلنیستی، روم و چین اثر گذاشت و آنها نیز اقتدار خود را با اصطلاحات مشابه توصیف کردند. این امر حاکی از ادعای مالکیت، نه تنها بر ایالات ایران بلکه بر جوامع دوردست و مستقل مانند یونانیان خارج از کشور بود که به جای کنترل مستقیم تحت فشار قرار می‌گرفتند.»
جان هایلند نویسنده این کتاب مدرک لیسانس خود را در رشته تاریخ از دانشگاه کرنل و کارشناسی ارشد و دکترای خود را در رشته تاریخ باستان از دانشگاه شیکاگو دریافت کرده و از سال ۲۰۰۶ در دانشگاه کریستوفر نیوپورت مشغول تدریس یونان باستان، ایران هخامنشی، رم باستان و تاریخ جنگ است. حوزه تحقیقات او ایران هخامنشی (قرن ششم ـ چهارم پیش از میلاد)، یونان کلاسیک (قرن ۵ تا ۴ قبل از میلاد)، آناتولی باستان (لیدیا، لیکیا، کاریا)، جنگ باستان و امپریالیسم است. وی در تحقیقات خود به بررسی روابط بین شاهنشاهی پارسی هخامنشی و یونانیان باستان می‌پردازد.
او در این کتاب که توسط انتشارات دانشگاه جان هاپکینز در سال ۲۰۱۸ و به زبان انگلیسی منتشر شده، دیدگاه متعارف از تعامل بین شاهنشاهی ایرانی هخامنشی و دولت‌های یونان را به چالش کشیده است. عمده گزاره‌های تاریخی که کتاب بر اساس آن تدوین شده است، از مورخان یونان سرچشمه گرفته و نویسنده تا حدودی با دیدی انتقادی سعی در ارائه یک چهره منصفانه از سیاست شاهنشاهان در دوران اردشیر یکم، داریوش دوم و اردشیر دوم تا سال ۳۸۶ و انعقاد پیمان آنتالکیداس دارد. فرمانروایان هخامنشی که در کتیبه‌های پارسی باستان، با عنوان شاهنشاه از آنها یاد می‌شود در متون یونانی و برخی از نویسندگان سده‌های اخیر غرب همواره به اشتباه از آنها با لفظ شاه یاد می‌شود و قلمرو آنها را امپراتوری خوانده‌اند، در حالی که فرمانروایان ایران باستان، شاهنشاه و قلمرو آنها، شاهنشاهی است.
این کتاب در هشت فصل تنظیم شده است. ایران هخامنشی و یونانیان محصور در دریا، اردشیر یکم و صلح آتنیان، جنگ پلوپونزی و مسیر مداخله، جنگ تیسافرنس و پیمان ۴۱۱، نیروی دریایی پادشاه و عدم موفقیت مداخله ساتراپ‌ها، کورش کوچک و پیروزی اسپارت، اردشیر دوم و جنگ با اسپارت و ایران، جنگ کورینتیان و صلح شاه فصل‌های کتاب را تشکیل می‌دهند.
«مداخلات ایرانیان: شاهنشاهی هخامنشی، آتن و اسپارت ۴۵۰ ـ ۳۸۶ قبل از میلاد» جان هایلند و ترجمه محمد ملکی در ۳۹۲ صفحه، شمارگان ۲۰۰ نسخه از سوی انتشارات شفیعی منتشر شده است.
